Madeleine Szemere Kemeny, Femme et oiseau, 1946. Collectie Karel van Stuijvenberg
OUD AGENDAITEM

Nieuwe Nuances

Cobra Museum - Het Cobra Museum brengt deze zomer een nuance aan in de kunstgeschiedenis. Met de tentoonstelling Nieuwe Nuances streeft het Cobra Museum ernaar het beeld van de Cobra-beweging als ‘mannenclub’ bij te stellen. Terwijl een aantal mannelijke kunstenaars in de geschiedschrijving over Cobra namelijk altijd prominent figureert, staan de vrouwelijke kunstenaars die een bijdrage hebben geleverd meer op de achtergrond. Nieuwe Nuances zet acht vrouwelijke kunstenaars op de voorgrond. Vrouwen die een ontegenzeggelijke belangrijke rol vervulden als kunstenaar binnen en rondom Cobra. Sommige van hen gevierd, sommige inmiddels vergeten.

In Nieuwe Nuances staat het werk van deze kunstenaars op de voorgrond – los van welke relatie tot Cobra dan ook. Of dit nu gaat om Sonja Ferlov Mancoba (Kopenhagen, 1911 Kopenhagen – Parijs, 1984), die dit jaar zowel in het Statens Museum in Kopenhagen als in het Centre Pompidou in Parijs geëerd wordt met een retrospectief en het etiket ‘sleutelkunstenaar’ binnen de Deense moderne kunst, of het werk van Madeleine Kemeny (Boedapest, 1906, Boedapest – Zürich, 1993) die haar eigen kunstenaarspraktijk opofferde om de carrière van haar man te steunen en wiens werk bijna vergeten lijkt. Kemeny zei hierover: “Het was noodzakelijk om als man geboren te zijn; als echtgenote kon ik niet constant concurreren met Zoltan.”

Ook voor Anneliese Hager (Schneudemühl, tegenwoordig Piła, 1904 – Korbach, 1997) was het moeilijk om haar carrière tot bloei te brengen. Hager werkte een aanzienlijk deel van haar carrière overdag als huisvrouw en ’s nachts als kunstenaar. Hager en haar man K.O. Götz werden lid van Cobra, maar Hagers bijzondere fotografische werken zijn in de loop der tijd in de vergetelheid geraakt. Ze zijn nu voor het eerst in Nederland te zien.

Elke kunstenaar in de tentoonstelling wordt gerepresenteerd op een wijze die recht doet aan haar geheel eigen positie. Tegelijkertijd wordt elke kunstenaar ook binnen haar tijd geplaatst en wordt de vraag gesteld naar de invloed die het vrouw-zijn had op het kunstenaarschap. Zowel Lotti van der Gaag (1923, Den Haag – 1994, Nieuwegein) als Dora Tuynman (1926, Montpellier – 1979, Deventer) volgden bijvoorbeeld een kunstopleiding en waren daarmee technisch voorbereid op het kunstenaarschap. De start van hun carrières was veelbelovend. Desondanks kreeg hun werk geen grote bekendheid. Lag dat aan de mechanismen van de in de hun tijd door mannen gedomineerde kunstwereld?

Ferdi (Ferdi Jansen, Arnhem, 1927 – Baarlo, 1969) wist substantiële aandacht te vergaren voor haar kunst. Hoewel zij zichzelf niet als feminist zag, kan haar werk niet los worden gezien van de strijd in de jaren 60 om meer seksuele gelijkheid en vrijheid voor de vrouw. Ferdi leefde, naar eigen zeggen, een “drievoudig leven” waarin ze gelijktijdig de rol van moeder, echtgenote en kunstenaar vervulde. Voor de pers was het destijds echter soms moeilijk om verder te kijken dan haar vrouw-zijn. In recensies werd ze in de eerste plaats beschreven in termen als moeder en vrouw, gekleed in laklaarzen en blonde pruiken. Het werk van Ferdi regelmatig in grote musea getoond en is een vast onderdeel van de opstelling van de 20ste eeuw van het Rijksmuseum.

Nieuwe Nuances past in het toenemende bewustzijn over de lastige positie waarin vrouwelijke kunstenaars ook nu nog verkeren. Zo publiceerde Mama Cash recent de onderzoeksresultaten over de vertegenwoordiging van vrouwen in de beeldende kunst en in musea. Hieruit bleek dat vrouwen zwaar ondervertegenwoordigd zijn in bijvoorbeeld kunsthistorische collecties – het aandeel vrouwelijke kunstenaars was in dit onderzoek 2,5%! – het Cobra Museum vindt het daarom extra belangrijk om zeer bewust aandacht te geven aan die vrouwelijke kunstenaars die zich in of rondom Cobra bevonden. Deze tentoonstelling zal ook aangegrepen worden om de collectie van het Cobra Museum te versterken met langdurige bruiklenen van enkele werken van deze vrouwelijke kunstenaars.

Klik hier voor meer informatie over Nieuwe Nuances, van 12 juli t/m 1 december 2019 te zien in het Cobra Museum.