Het Van Eyck-jaar 2020; OMG! Van Eyck was here

Van Eyck-jaar 2020
Meerdere locaties, Gent

Door: Roos de Soete 

Antwerpen beet in 2018 de spits af met Antwerpen Barok. Rubens inspireert. Brussel vierde in 2019 het Bruegeljaar. Gent sluit in 2020 af met OMG! Van Eyck was here! Het 'Van Eyck-jaar 2020' staat in het licht van de legende en zijn leven, en die van andere artiesten van zijn tijd. Dit jaar is voor iedereen die alle pracht van deze rijke kunstgeschiedenis in zich op wil nemen, en altijd open staat voor nieuwe culturen en inzichten.

Wie was Van Eyck?
Van de vijftiende tot de zeventiende eeuw waren de Zuidelijke Nederlanden een onmiskenbare bakermat van vooruitstrevende kunstbewegingen: de Vlaamse Primitieven, de renaissance en de barok. Drie kunstenaars in het bijzonder, Van Eyck, Bruegel en Rubens, traden prominent op de voorgrond en verwierven hun plaats onder de grootste meesters aller tijden. 

Wat Pablo Picasso betekent voor de moderne schilderkunst, is Jan van Eyck voor de kunst uit de late middeleeuwen. De Vlaamse Meester veroorzaakte in de vijftiende eeuw een heuse schokgolf in de kunstgeschiedenis door zijn revolutionaire olieverftechniek. Met zijn oog voor de fijnste details en zijn nieuwe gebruik van perspectief maakte hij ongezien realistische meesterwerken die toeschouwers al zes eeuwen lang in de ban houden. Geen wonder dat Van Eyck in zijn eigen tijd de beroemdste schilder van Europa was. 

Wij verzamelden een aantal hoogtepunten die niet gemist mogen worden, waaronder de grootste Van Eyck-tentoonstelling ooit, de terugkeer van het Lam Gods in de Sint-Baafskathedraal en verschillende thematische programma’s door de hele stad. 

Gent
In de vijftiende eeuw was Gent na Parijs immers de grootste stad ten noorden van de Alpen. Een bruisend kruispunt van handel en nijverheid, en daardoor ook een broeihaard van een vooruitstrevende stedelijke cultuur. Gent dankte haar groei en welvaart in de middeleeuwen voornamelijk aan de productie van wollen lakens. Ook de graanhandel bracht een grote rijkdom naar Gent. Door haar strategische ligging aan Leie en Schelde, controleerde de stad de graanimport naar de rest van Vlaanderen. 

Het Gentse straatbeeld herinnert met haar vele middeleeuwse monumenten tot op de dag van vandaag aan het fascinerende en illustere verleden van de stad. 

Wie rond zich kijkt, kan zich nog levendig voorstellen wat Jan van Eyck moet gezien hebben toen hij op 6 mei 1432 na de onthulling van zijn Lam Gods vanuit de Sint-Janskerk (de latere Sint- Baafskathedraal) de stad in struinde. Herbeleef in 2020 de sfeer van de vijftiende eeuw! 

De grootste Van Eyck tentoonstelling ooit – Een Optische Revolutie
De werken van Jan Van Eyck zijn slecht bewaard gebleven; slechts 20 stukken bestaan nog wereldwijd. Voor de expositie 'Een Optische Revolutie' reisde meer dan de helft van deze stukken naar het Museum voor Schone Kunsten in Gent. Als grootste tentoonstelling ooit over de werken van Jan van Eyck, biedt deze een kijkje in het leven en de geschiedenis van deze, toen al zeer bekende, schilder. In 1425 werd Jan van Eyck namelijk benoemd tot hofschilder van Hertog Filips de Goede en al snel kreeg Van Eyck een sterrenstatus, niet alleen als schilder maar ook als adviseur en diplomaat. 

De expositie is samengesteld uit schilderijen, sculpturen, tekeningen maar ook uit wandtapijten en miniaturen. Hier komt de kunst uit deze bruisende periode samen en kunnen bezoekers de meest complete Van Eyck-expositie ooit bijwonen. Centraal in de tentoonstelling staan de acht gerestaureerde buitenluiken van het Lam Gods, de eerste én laatste maal dat deze getoond worden buiten de Gentse Sint-Baafskathedraal. Daarnaast zullen ook andere topwerken van de hand van de meester te zien zijn, waaronder De Madonna bij de fontein en Portret van een man met blauwe kaproen. Ze worden aangevuld met werk uit zijn atelier en kopieën van intussen verloren gegane schilderijen.

Lam Gods
Een van de hoogtepunten van 2020 is de terugkeer van het altaarstuk van Gent; het Lam Gods, voltooid in 1432. Na gestolen, verstopt, gekopieerd en gesmokkeld te zijn, keert het werk terug naar z’n thuis. Werelderfgoed, een artistiek hoogte- punt of zelfs het meest invloedrijke schilderij ooit gemaakt: aan superlatieven geen gebrek als het over het Lam Gods gaat. Het altaarstuk brengt sinds zijn onthulling in 1432 al eeuwenlang mensen in vervoering en is de absolute trots van Gent en zijn inwoners. Maar waarvoor diende dit mysterieuze retabel eigenlijk? En waarom staat het precies in Gent? 

Het Lam Gods, of voluit De Aanbidding van het Lam Gods, stamt uit een periode waarin de meeste gelovigen analfabeet waren en de mis in het Latijn gehouden werd. Een visuele weergave van Bijbelse verhalen op een altaarstuk was bijgevolg een erg belangrijk hulpmiddel om de kerkgangers betrokken te houden in de geloofsbeleving. En hoe indrukwekkender het werk, hoe groter de impact! 

De opdracht voor de creatie van het Lam Gods kwam van Gentse schepen Joos Vijd. Hij bestelde het altaarstuk voor zijn gloednieuwe Vijdkapel in de Sint-Janskerk (de latere Sint-Baafskathedraal) bij Hubert van Eyck. Hubert stierf echter in 1426, waarna zijn broer Jan het penseel overnam. 

Thematische programmering
Naast de tentoonstelling van werken van Van Eyck staat Gent ook in het teken van werk van eigentijdse kunstenaars. Verschillende expo’s, concerten, theaterstukken en een historische stadswandeling; voor iedereen wat wils, van alles wat te doen. 

Voor meer informatie over het 'Van Eyck-jaar 2020', klik hier.