Toekomstmuziek tussen mens & robot in Speelklok

Door: Puck Gerkema

Wij van Artifex stellen met veel plezier De Culturele Agenda samen: elke tentoonstelling, voorstelling of optreden is het bezoeken waard. We geven regelmatig één agendapunt wat extra aandacht. Deze keer: "Robots Love Music" in Museum Speelklok.

“Robots houden van muziek?” denk je wellicht. “Robots hebben toch helemaal geen gevoelens, dus die kunnen van niets houden. Laat staan van muziek. Toch?” 
Museum Speelklok in Utrecht probeert met haar tentoonstelling een antwoord te vinden op die vraag met behulp van haar vrolijke verzameling robots. 

Bekende mechanische wezens zoals Wall-E, Optimus Prime en R2-D2 (Star Wars) zijn van glimmend chroom en ijzer, maar de oudste robots zijn heel menselijk van vorm. Zo is de klarinettist van orgelbouwer Cornelis van Oeckelen (1762-1837) niet alleen levensgroot, maar heeft hij ook een menselijk gezicht en handen. 
De Nederlandse uitvinder gaf optredens met zijn mechanische muzikant in Nederland, Indonesië en de Verenigde Staten, maar ondanks zijn beroemdheid verdween de klarinettist na Van Oeckelen’s dood in een depot. Gelukkig werd de robot teruggevonden en staat hij in Speelklok klaar om te spelen – helaas is hij zijn klarinet kwijtgeraakt.

Veel van deze robots spelen trouwens niet zelf; ze zijn te kwetsbaar om continu ‘aan’ te staan. De vriendelijke vrijwilligers van het museum zetten ze echter graag voor je in beweging, en vertellen je daarbij meer over hun geschiedenis en bouw. 
Terwijl je kijkt en luistert naar de mechanische muzikanten, laten de vragen op de muur je nadenken over robots zelf. Wat maakt een robot menselijk? Kan een robot emotie opwekken met zijn muziek? Kan je het verschil horen tussen menselijke composities en die van een robot?

Vooral de robot-muzikant van Gil Weinberg (1967), “Shimon” laat je twijfelen over die laatste vraag. Shimon ‘kent’ namelijk niet alleen 2000 verschillende melodieën, maar is ook geprogrammeerd om te improviseren als hij samenspeelt met andere muzikanten of robots. 
In tegenstelling tot zijn ‘voorouders’ speelt Shimon dus nooit hetzelfde deuntje, wat hem misschien nog wel beter maakt dan echte muzikanten. Is dat een gevaar voor de toekomst? Of zorgt dit samenspel tussen mens en robot voor nog mooiere composities? 

Een vrolijke interactieve tentoonstelling dus, waarbij de bijzondere robots je zowel verrassen als laten nadenken over de toekomst van technologie en muziek. 

De tentoonstelling “Robots Love Music” loopt van 21 september 2018 t/m 3 maart 2019. Daarnaast organiseert Museum Speelklok verschillende activiteiten rond de tentoonstelling, en geven robots zoals Shimon demonstraties van hun muzikaliteit. Kijk hier voor de hele agenda en meer informatie over de tentoonstelling. 

Bekijk hier het optreden wat Shimon Robot in Tivoli Vredenburg gaf op 7 oktober 2018 voor het tv-programma “Vrije Geluiden”.