‘Elk jaar is een Rembrandtjaar, net zoals het elk jaar Moederdag is’

Het Mauritshuis, Den Haag
Rembrandt en het Mauritshuis
31 januari t/m 15 september 2019

Door: Bram Barentsen

18-5+2(?)=. Bij een rekensommetje is Rembrandt niet het eerste dat je te binnenschiet. De uitkomst van de som is overduidelijk niet 350: Het aantal jaar sinds het overlijden van Rembrandt en de reden voor het Rembrandtjaar in 2019. Toch is het deze som die het jubileumjaar, en daarmee de tentoonstelling Rembrandt en het Mauritshuis, inleidt. Het is de som waar de Rembrandtcollectie van het Mauritshuis mee staat. ‘Het is een kans om opnieuw naar Rembrandt te kijken, Rembrandt in de context van vandaag’, vertelt Emilie Gordenker, directeur van het Mauritshuis. 

Zoals je verwacht bij een Rembrandt-tentoonstelling, gaat Rembrandt en het Mauritshuis over uitzonderlijk vakmanschap, intieme portretten en de veelbesproken Gouden Eeuw. Toch schijnt de tentoonstelling ook een nieuw licht op een nog voor velen onbekend terrein: ‘Wie waren het die deze schilderijen hebben aangekocht?’, ‘Waarom blijft het aantal Rembrandts in de collectie veranderen?’ en ‘Hoe kijkt onze generatie naar Rembrandt?’.

Aanvankelijk werden achttien schilderijen, die in het bezit van het museum zijn, als Rembrandt gezien. Inmiddels weet het Mauritshuis dat elf daarvan onbetwiste Rembrandts zijn. Vijf schilderijen bleken na intensief onderzoek toch niet van de Hollandse meester te zijn en zo blijven er nog twee twijfelgevallen over. 

De Rembrandtcollectie ontsprong door aankopen van koningen Willem IV en Willem V. Een van die aankopen, De anatomische les van Dr. Nicolaes Tulp, stond in de walm van het fornuis te verpieteren in de Waag in Amsterdam totdat het van eigenaar wisselde. Pas toen kreeg het geschilderde schouwspel het aanzien dat het vandaag de dag heeft. Ook de zaag die in het Loflied van Simeon werd gezet, om het symmetrisch op te kunnen hangen naast het portret van Willem IV's moeder, blijft niet onbesproken. ‘Het zijn deze verhalen die opgepoetst zijn en de tentoonstelling de kans geven de bezoekers van morgen te verleiden’, zegt Jos Vranken, directeur NBTC Holland marketing.

Rembrandt kreeg zijn plekje in het museum, maar vond er pas echt zijn thuis toen oud-museumdirecteur Abraham Bredius gretig het Mauritshuis aanvulde met meer Rembrandts. Naar eigen zeggen kon hij in een oogopslag zien of een schilderij wel of niet door Rembrandt was. Zijn aankopen wakkerden de wildgroei rondom Rembrandt aan en leidden later tot het moeten verhangen van bordjes. Rembrandts bleken geen originelen te zijn en werken, die eerst als leerlingwerk gezien werden, behoorden toch aan de man zelf. 

Zodoende zijn er nog twee twijfelgevallen: Van zowel Studie van een oude man als Tronie van een oude man is niet zeker of ze door Rembrandt geschilderd zijn. De kenmerken die laten twijfelen zijn te zien in Rembrandt en het Mauritshuis en zonder op de bordjes te spieken is de tentoonstelling een persoonlijk onderzoek over welk werk een echte Rembrandt is en welke niet. In september gaat het Mauritshuis, na afloop van de tentoonstelling, zelf het onderzoek aan. Beide schilderijen worden eerst gerestaureerd om vervolgens intensief te onderzoeken of het echte Rembrandts zijn. 

De tentoonstelling is geplaatst in de intieme zalen van het Mauritshuis. Het historisch pand is gevuld met gezichten die spreken. Nooit simpel somber en altijd interessant. Wanneer je als bezoeker emoties van de geportretteerden probeert te verwoorden, is het de onbevangenheid die je bemachtigt. Schilderstrepen laten dromen en contouren doen voortleven. Ontdekkingen als de rustende reiziger of de mannen in de bosjes bij Suzanna brengen bezoekers samen, maar de gevoelens die ze met zich meebrengen zijn voor ieder anders. ‘Rembrandt is niet dood’, zoals Taco Dibbits, directeur van het Rijksmuseum, verkondigt, ‘Rembrandt leeft nog elke dag en elk jaar is een Rembrandtjaar, net zoals het elk jaar Moederdag is.’

Rembrandt en het Mauritshuis loopt nog t/m 15 september 2019.