De speelgoedwinkel van Eberhard van der Laan

Auteur: Bram Barentsen

‘Wat heb jij een geweldige baan!’, zegt Eberhard van der Laan tegen conservator Laura van Hasselt tijdens zijn bezoek aan de tentoonstelling ‘100 jaar Schiphol’. Laura lacht enthousiast en zegt ‘Zullen we eens ruilen?’. In plaats van een ruil, werkten ze niet veel later samen. Het Amsterdam Museum had Van der Laan officieel uitgenodigd om een tentoonstelling samen te stellen: ‘De Mooiste Stad’, Amsterdam door de ogen van Eberhard van der Laan.  

Vrijheid, de Bijlmer, Spinoza, trots en de Gouden Eeuw. Alle vijf net zo Amsterdams als de iconische zwartrode vlag met drie witte kruizen. Zonder vrijheid zouden we niet het recht hebben om te demonstreren en de grachtengordel was er nooit gekomen als er geen woningtekort was ontstaan. Het zijn personen, objecten en gebeurtenissen die onze hoofdstad maken tot de plek die het nu is. De Mooiste Stad gaat over en is voor heel Amsterdam. Juist daarom is de tentoonstelling in de gratis toegankelijke Amsterdam Galerij van het museum geplaatst. 

De voormalige Schuttersgalerij heeft twee ingangen. Als bezoekers kies je dus zelf waar je begint. Ik ga voor de ingang waar het bekende graffitiportret van Van der Laan me groet. Op het houten bord draagt Eberhard een Ajax-sjaal en staat hij vastberaden naast de woorden Damsko strijder! Vlak nadat bekend werd dat hij ziek was, verscheen het kunstwerk op een paal bij metrostation Wibautstraat. Het creatieve collectief Kamp Seedorf bracht een ode aan Van der Laan. Helaas werd deze verwijderd door een onoplettende schoonmaker die net terugkwam van vakantie. Het graffitiportret waarmee ik oog in oog sta is een versie die speciaal is gemaakt voor het Amsterdam Museum.

‘Wij hebben met z’n allen een enorm probleem: dat we in zo ongeveer de mooiste en fijnste stad van de wereld wonen,’ aldus Eberhard van der Laan (1955-2017).

Samen met een video over het tot stand komen van de tentoonstelling versterkt met beelden uit verschillende interviews met Van der Laan, is dit een prachtige wijze waarop de tentoonstelling geïntroduceerd wordt. Het is de opener van een in de steigers gezette tentoonstelling. Steigers die samen met de objecten Van der Laan’s boodschap meegeven. Ons Amsterdam heeft veel periodes doorgemaakt van snelle groei. Neem deze ervaringen mee en gebruik ze voor oplossingen voor vandaag en de toekomst. 

‘Het was fantastisch om met Van der Laan samen te werken’, vertelt conservator Laura van Hasselt. ‘Hij wist zo ontzettend veel van de stad’. Hij vond het dan ook geweldig om aan de tentoonstelling te werken. Het depot van het Amsterdam Museum en het Stadsarchief noemde hij een speelgoedwinkel. ‘Je moet je hier gewoon inhouden’, riep hij. 

Het is dezelfde euforie en interesse die bij opborrelt wanneer je De Mooiste Stad aangaat. Het is een eigenwijze samenstelling van objecten die zowel bestaat uit klassieke geschiedenis en trotse fotografie als hedendaagse voorwerpen. De groei van Amsterdam in allerlei kleuren. Zo ga je als bezoeker via Multatuli en het deftige schilderij De regenten van het Oude Mannen- en Vrouwengasthuis, naar een stralende foto van de Amsterdam Gay pride en een blowverbodsbord. 

In 2005 popte er in Amsterdam allemaal blowverbodsborden tevoorschijn. Supergek voor een stad die wereldwijd bekend staat als een plek waar je rustig op straat een jointje kan roken? De borden moesten op bepaalde plekken de overlast weren die door blowende mensen werd veroorzaakt. De Raad van State verklaarde dit in tegenstrijd met de Opiumwet. De borden werden verzamelitems. Overige objecten verklap ik niks over en moet je toch echt zelf gaan bekijken, want een tentoonstelling als deze die gratis te bezoeken is mag niemand aan zich voorbij laten gaan.

Helaas overleed Eberhard van der Laan voordat de tentoonstelling af was. Maar, precies zoals hij zelf wilde, is De Mooiste Stad er gekomen. Amsterdam is gegroeid en blijft uitbreiden. Iets wat geweldig is, maar waar we zuinig op moeten zijn. Eberhard's boodschap leeft voort!