Nederland ⇄ Bauhaus, waar experiment geschiedenis introduceert

Door: Bram Barentsen

Stapvoets stapt een degelijk geklede man Nederland ⇄ Bauhaus tegemoet. Zijn vrouw loopt hem in een beduidend sneller tempo voorbij en zo staat ze eerder stil voor de grote lichtbakken. Een cirkel, vierkant en rechthoek, in primair rood, knalgeel en felblauw, pronken om aangeraakt te worden. Toch tast ze eerst met haar blik wat af. Haar partner die eerst wat terughoudend aan de museale exposities begon, stapt nu vastberaden op de drukknop af en tikt hem aan. Het vierkant springt van geel naar blauw, museum en bezoeker zijn één. 

Zonder er bewust van te zijn experimenteren de bezoekers op dezelfde manier als een Bauhausstudent deed tijdens de Vorkurs, het eerste schooljaar aan de toenmalige kunstacademie. Een eerste jaar als oriëntatiejaar kom je nu op verschillende plekken in het onderwijs tegen. In 1919 was dit totaal anders: toen was deze eigenwijze vorm één van de uitgangspunten waarmee Bauhaus zich onderscheidde. De Vorkurs zette in op het loslaten van traditionele opvattingen over kunst en het aangaan van het experiment. Zo keken studenten naar de capaciteiten van kleur, verkenden ze materiaal of rekten ze vorm op, zonder deze daadwerkelijk van vorm te veranderen. 

Zo Bauhausstudent, zo museumbezoeker, beiden beginnen bij het experiment. Op heupniveau staan allerlei kleine stofjes gepresenteerd. In een opengevouwen boek zie ik allerlei stoffen met eindeloze structuren. ‘Hier word ik echt enthousiast van!’, roept een roodgekrulde dame naast me. Tintelende vingers worden beantwoord met gekriebel en gevoel. Bij het volgende experiment staat iemand trots iPhone-shots te maken van driedimensionale vormen die zijn voortgekomen uit zijn gedraai aan houten sjablonen. 

Nederland ⇄ Bauhaus laat proeven van het experiment en duikt daarna de geschiedenis in. Na een checkpoint met een introductiefilm en de kans om een iPad te lenen voor de audiotour, betreed ik het Bauhausimperium van Boijmans. De tentoonstelling begint met de ontstaansgeschiedenis van de kunstacademie. Wat was daarvoor nodig en wat was de impact die de school met zich meebracht? Naast foto’s en het verhaal zijn er potten, wijnglazen, lampen, servies, vakmanschap in allerlei vormen. Praktisch, innovatief vakmanschap spreekt. Plafond en vloer verbinden zonder je de kans te ontnemen om te verdwalen.

De tentoonstelling is opgedeeld in drie delen. Het eerste gedeelte heb ik zojuist doorlopen. Bauhaus II, het volgende hoofdstuk, kijkt naar de invloed van buitenaf op de school zelf. Het hoogtepunt van Bauhaus II is de kunstbeweging De Stijl. Er is geen beter voorbeeld te bedenken van de uitwisseling tussen Nederland en Bauhaus. De Rood-blauwe stoel van Gerrit Rietveld troont De Stijl-hoek, maar nog veel interessanter zijn alle objecten eromheen. Zo zie je een gevulde Gerrit Rietveld-etalage, een miniatuur van een De Stijl-gebouw en is er bovendien werk van Piet Mondriaan nonchalant tussen gezet. Het is goed om te zien hoe zo’n grootste meester niet op een voetstuk wordt gezet, maar schittert in een geheel.

Waar de zaalbreedte eerst nog voor enige houvast zorgde, verlies je die volledig bij Bauhaus III. Deze uitmonding van uitstapjes, inspiratiebronnen en gevolgen laat geen enkel detail gewoon daar. Elk hoekje haakt in op een eigen stroming en geeft daar met voorwerpen en foto’s verhaal aan. Originele grafiekmappen, stoelen in alle vormen en maten, schaakspellen, elitaire kunsttijdschriften maar ook een miniatuur van de Van Nelle-fabriek. De wisselwerking Nederland Bauhaus is overal. 

De tentoonstelling weet op eigen wijze uitstromingen of objecten zo’n detail te geven dat nergens vluchtig voorbij gelopen word. Daarmee is Nederland ⇄ Bauhaus het experiment en het leermoment over niet alleen de kunstacademie, maar de ontwerpwereld opzich.



De tentoonstelling Nederland ⇄ Bauhaus is de laatste tentoonstelling in Boijmans van Beuningen voordat het museum lange tijd dichtgaat om te verbouwen. De tentoonstelling is nog te bezoeken t/m 26 mei 2018. 

De cultuurmakelaars van Artifex hebben verschillende Bauhaus-programma’s openstaan in samenwerking met Boijmans. Klik hier voor het aanbod.