Op Grand Tour door de Hermitage

Auteur: Puck Gerkema

Bij binnenkomst moet je jezelf even knijpen: je bent toch niet opeens naar buiten gelopen? De tentoonstellingszaal in de Hermitage lijkt namelijk precies op een Italiaanse tuin, ingericht met klassieke marmeren standbeelden en zonlicht dat door de wolken schijnt. Terwijl de rust op je neerdaalt, valt de schoonheid van de beelden je pas op. Het marmer zwiert elegant om de benen van de danseres heen, en de tederheid tussen de Drie Gratiën is haast tastbaar.

Deze tederheid is in de beelden gebracht door de beroemdste beeldhouwer van de 18e eeuw. Antonio Canova (1757-1822) wilde dat zijn beelden de ultieme schoonheid zouden uitdragen: geen mens had zo’n perfect lichaam, maar zijn figuren wel. Om dit te bereiken polijstte Canova zijn marmeren beelden net zo lang totdat hun huid niet van steen leek maar van zacht vlees. Kijk maar hoe de vingers van de Gratie-zusters in elkaars schouders knijpen, hoe zacht Amor op Psyche’s schouder rust: het voelt allemaal echt menselijk. Geen wonder dat Canova dé beeldhouwer was van zijn tijd, en waarom hij beroemde mensen als Josephine, de vrouw van de Franse generaal Napoleon, tot zijn klanten kon rekenen.

Pronkstukken in de tentoonstellingszalen
De Hermitage Amsterdam heeft het geluk dat zij maar liefst 8 werken van de beeldhouwer heeft voor haar tentoonstelling Classic Beauties: Kunstenaars, Italië en de schoonheidsidealen van de 18de eeuw. Naast deze beelden staan er echter nog meer pronkstukken in de tentoonstellingszalen, waaronder schilderijen van Anton Raphael Mengs, Angelika Kauffmann en Pompeo Bantoni. In hun schilderijen wordt niet alleen het gedroomde Italiaanse landschap weergegeven, maar ook afbeeldingen van de Griekse en Romeinse goden en godinnen uit de oude mythologie. De klassieke verhalen werden in de 18e eeuw herontdekt en vormden een vruchtbare inspiratiebron voor schilders en beeldhouwers. 

De Russische tsaren op Italiaanse kunsttour  
In deze tentoonstelling reis je al het ware terug naar de wereld van de 18e eeuw, waarin de opgravingen van oude Romeinse architectuur en standbeelden een enorme opwinding in Europa teweegbrachten. Men wist wel dat Romeinen hadden bestaan – de ruïnes van het Romeinse Rijk stonden overal door Italië verspreid – maar het feit dat zij zulke mooie kunst konden maken was totaal nieuw. 

Deze ontdekking zorgde er niet alleen voor dat veel 18e-eeuwse kunstenaars hun stijl gingen aanpassen, maar ook dat veel rijke en welgestelden naar Italië reisden om deze archeologische opgravingen te zien. Onder hen waren de latere Russische tsaar Paul I en zijn 2e vrouw Maria Fjodorovna. Deze twee werden op reis gestuurd door Paul’s moeder Catharina de Grote, die – zoals bezoekers van de tentoonstelling Hollandse Meesters hebben gezien – een fervente verzamelaar was van Europese kunst. 

Schoonheid om voor te smelten 
Uitleg in de tentoonstelling over deze beroemde Grand Tour reizigers wordt afgewisseld met 18e-eeuwse neoclassicistische schilderijen; meer dan 200 jaar oud, maar zeker niet ouderwets of saai. Zo is er een spectaculair schilderij van de uitbarsting van de Vesuvius vulkaan, waarop de hitte van de lava bijna voelbaar is. Door de archeologische opgravingen van de stad werd zij wereldberoemd en een geliefde attractie. 
Maar niet alleen van de vulkaan krijg je het warm. Op de schilderijen van Batoni en Regnault zie je Griekse helden Perseus en Achilles hun spieren spannen, en tonen ze ons hun goddelijke lichaam. En bij het zien van de drie naakte Godinnen van Mengs snap je waarom het voor herdersjongen Paris moeilijk is om de mooiste te kiezen: wat een knappe vrouwen. 

Audiotours: van Lowlands naar de Hermitage
Wandelend door de tentoonstelling heb je maar liefst keuze uit 3 audiotours. Voor mensen die gelijk het beste willen zien, is er een snelle route langs alleen de hoogtepunten. Wil je meer weten over de verhalen achter de mythologische figuren op de schilderijen, dan kun je klassieke verhalen-tour beluisteren. Kunstliefhebbers die liever meer in de romantische Italiaanse sfeer willen komen, kunnen luisteren naar de speciale soundtrack van de Amsterdamse DJ Von Rosenthal. Deze DJ stond al eerder eens op Lowlands, maar maakte voor deze rondleiding een mooie mix van klassieke muziek van Beethoven en Vivaldi.

Maar welke audiotour je nu kiest: de kunst spreekt voor zichzelf. Wandelend langs de schilderijen van oude tempels, schaars geklede goden en rijke toeristen afgebeeld te midden van hun Italiaanse souvenirs, waan je jezelf op Grand Tour. Het is daarom fijn bijkomen in de beeldentuin met de mooie beelden van Canova – het is bijna jammer dat je weer weg moet.

Wil je een rondleiding door de tentoonstelling?
Ga mee met een gids van Artifex op 14 en 22 juli: boek hier