Esmay Wagemans over de griezelvallei en de invloed van technologie op ons zelfbeeld

Door: Bram Barentsen

Zonder kunstenaars geen kunst en cultuur. Het zijn juist deze personen die onze maatschappij kneden en vormen. Wij zoeken jonge talenten op en delen hun verhaal. Ontmoet Esmay Wagemans, de science fiction artist die jou wijst op wat technologie met jouw zelfbeeld te maken heeft. 

Terwijl de zelfgebouwde robots van haar broer de woonkamer doorkruisten, zette haar andere broer scherpe potloodlijnen. Haar moeder zorgde voor explosieve verjaardag traktaties en bij pa kan je altijd terecht voor oplossingen. Esmay groeide op in een huis waar iedereen wel op een manier creatief bezig was. ‘Ik wilde zelf altijd meedoen’.

Het vmbo won haar concentratie niet. ‘Ik viel onwijs vaak in slaap tijdens de lessen’. Het was het mediacollege Amsterdam dat Esmay wakker schudde. Daar ‘gooiden we de banken buiten in het gras neer’ en was ze de hele dag creatief bezig. Ze rondde de opleiding ruimtelijk vormgever af en verwachtte bij de opleiding lifestyle en design aan de Willem de Kooning Academie dezelfde vrijheid te kunnen begroetten. De kunstacademie bleek toch anders te zijn. Esmay had intensieve dagen en een afwisselend lesprogramma waar ze lastig mee om kon gaan. Voordat ze aan haar stage in het derde jaar begon, nam ze een tussenhalfjaar om haar eigen weg te vinden. 

Ze blies een oud schoolproject nieuw leven in en ‘ik maakte mijn eerste project met latex: Second Skin’. De opdracht vanuit school was provoceren. Vanuit dat vertrekpunt ging ze de strijd aan met de naaktcensuur van Instagram. Van latex creëerde Esmay verschillende bodies voor haar bovenlichaam. Dit resulteerde in extra huiden voor over haar borsten. Huiden die verhulden maar toch accentueerden. Eigenwijs wist ze haar tepels op het platform te houden. Met talloze artikelen veroverde ze niet alleen Instagram maar ook het internet. 

Het gaat Esmay niet om haarzelf en het naakt. Dit waren de onderwerpen waar de reacties op Second Skin voornamelijk over gingen. Esmay is de science fiction artist waarbij het gaat over de toekomst, technologie en het lichaam. Wat voor zelfbeeld hebben mensen bij hun eigen lichaam en hoe wordt dat beïnvloed door de technologie die er langzaam insluipt of vaak al is. 

Zo presenteerde Esmay op de Dutch Design Week een film met allerlei cyborgs. De een zag er onwijs futuristisch uit en daaraan zag je overduidelijk dat het een cyborg was. Een ander werd door bezoekers gewoon als mens gezien. ‘Ze zien dan niet dat er heel veel technologie bij is gekomen.’ Simpele voorwerpen zoals een gehoorapparaat of bril werden overgeslagen. ‘Toch is alles dat je in je dagelijks leven gebruikt en niet van je lichaam zelf is een stukje technologie. Een stukje technologie dat je dan een heel natuurlijk mens maakt.’ Mensen staan er totaal niet bij stil. 



Stil staan waar anderen dat niet doen. Dat is wat Esmay doet. Denk maar eens aan een pop of knuffel. Zo’n pop die je vond op een rommelmarkt of op de zolder van je oma en die je zo aankeek dat je er bijna bang van werd. ‘Dat is een term in robotland, zo noem ik het altijd’, zegt Esmay lachend. ‘Waar ik heel erg mee bezig ben. Het gaat over dat iedereen een punt heeft wanneer een object zo menselijk lijkt of zulke menselijke eigenschappen vertoont dat het creepy begint te worden.’ Dit uncanny valley effect, ook wel de griezelvallei genoemd, krijgen mensen al gauw bij haar werk. Straks springen plotseling de ogen open. 

En niet alleen anderen, maar ook Esmay zelf heeft dit. ‘Als ik dan in mijn atelier aankom en er licht een velletje slap op tafel ziet het er echt raar uit. Wanneer iets dubbelgevouwen ligt is het niet alleen vreemd, maar ook heel naar.’ Wanneer iets al voor langere tijd in haar atelier ligt, gaat Esmay er na verloop van tijd heel anders mee om. ‘Zoals bij dat object’. Ze wijst naar haar afstudeerproject New Humanity: Een siliconenkopie van haar borst en gezicht. ‘Ik noem haar ook ‘haar’. Alhoewel het gek klinkt. Het is overduidelijk een vrouw. Dus wanneer ik haar meeneem ga ik er ook voorzichtig mee om. Ze is niet iets levends, maar toch kijk ik er anders naar.’ Op de manier hoe ze naar haar werk kijkt, zo is ze ook benieuwd naar hoe mensen dat later gaan hebben met robots. Wanneer robots zo ver ontwikkeld en realistisch zijn. De impact die dat gaat hebben is niet zo makkelijk als het lijkt. ‘Het is niet zo dat je zomaar zegt: ‘Dit is iets wat niet leeft en ik kan me er verder vanaf zetten’. Zo werkt het in ieder geval voor heel veel mensen niet.’ 

Esmay wil niet provoceren of een statement maken. Het is zijzelf die geïnteresseerd is in wat voor invloed technologie op ons heeft. Haar werk is een reflectie van wat er nu al gaande is en hoe dat zou kunnen uitpakken in de toekomst. Die reflectie, die spiegel, moeten we niet vergeten ons voor te houden. ‘Er zijn veel vragen over wat we wel of niet moeten doen in de toekomst. Vragen die wanneer het al gebeurd is niet meer te beantwoorden zijn. Daarom wil ik meer vragen oproepen dan beantwoorden.’