Familie meldt zich bij het Stedelijk: verhaal achter schilderij Charley Toorop bekend

Het is een van de publiekslievelingen in STEDELIJK BASE, het schilderij Arbeidersvrouw van Charley Toorop uit 1942-43. Met daarop rechts een vrouw die voor een afgebrokkelde muur zorgelijk voor zich uit staart, de handen in de schoot, en op de achtergrond een dreigende lucht en uitgebrande huizen. Veel wist het Stedelijk niet over de identiteit van de afgebeelde vrouw. Uit brieven van Toorop was bekend dat het om ‘een arbeidersvrouw’ ging, die zij ‘moeder Punt’ noemde. Maar wie deze mevrouw Punt precies was en waarom zij zo zorgelijk keek…? Daarover tastte het museum in het duister.

Er is meer aan het licht gekomen toen een journalist van het Noord-Hollands Dagblad haar abusievelijk hield voor Trijntje Klomp-Zult. Hierop reageerden de familieleden van mevrouw Punt, die hun grootmoeder herkenden in het schilderij. De familie nam contact op met het museum, en nu is het verhaal compleet. Het gaat om Johanna ‘Jansje’ Punt (Halsteren 1899-Bergen, NH, 1983), die huishoudster was bij Charley Toorop. Zij blijkt de arbeidersvrouw te zijn die Toorop in haar brief noemt. Mevrouw Punt-Verburgt stond bekend om haar kookkunsten, waarmee ze niet alleen Charley maar ook andere kunstenaars als Gerrit Rietveld vaak verblijdde – Charley Toorop ontving thuis vele kunstenaars.

Op de achterzijde van het schilderij staat, in het handschrift van Charley Toorop: Arbeidersvrouw – Bergen – Charley Toorop. Nu woonden Charley Toorop en Jansje Punt inderdaad in Bergen, maar voor de achtergrond van dit schilderij koos Toorop voor het gebombardeerde Rotterdam – ze was zeer ontdaan over de verwoesting van de stad. Dit deed zij op basis van foto’s van het bombardement van haar goede vriendin en schoondochter de fotografe Eva Besnyö.

Anja Offringa-Punt, een van kleinkinderen van Jansje Punt: “Het was bij ons in de familie bekend dat oma bij Charley Toorop werkte, en ook dat zij voor dit schilderij geposeerd had. Zij kreeg van haar namelijk een foto van dit werk cadeau, met aan de achterkant een fotootje van Charley zelf, als dank voor het poseren. Die foto was altijd bij ons in de familie. Wij wisten echter niet dat het zo’n groot doek was, de foto is van veel kleiner formaat, we waren stomverbaasd toen we het zagen. Dat dit werk met onze oma erop een van de iconen is in het Stedelijk maakt ons echt heel trots.” De zorgelijke blik van haar grootmoeder heeft een extra dimensie, weet zij te vertellen: “Zij maakte zich grote zorgen om haar drie zoons, die verplicht te werk waren gesteld in nazi-Duitsland. Charley Toorop heeft dit verdriet perfect weten te vangen in het schilderij.”

Maurice Rummens, wetenschappelijk medewerker van het Stedelijk Museum: “Het is in het licht van de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog in Nederland een iconisch werk. Voor ons is het heel bijzonder nu meer te weten over de achtergrond. Ondanks de moeilijke omstandigheden geeft Charley Toorop haar Arbeidersvrouw iets heroïsch. Ze is aanvaardend maar niet berustend, ze zit rechtop, met een blik van zorgen én kracht. Het is een toonbeeld van geestelijke en morele kracht in een geruïneerde wereld.”

Arbeidersvrouw van Charley Toorop is dagelijks te zien in STEDELIJK BASE.